A herdanza de Ravel

Portada dun LP de Bolero
Maurice Ravel foi un dos máis grandes compositores franceses. Sen dúbida, a súa peza máis coñecida é "O Bolero". Algúns ata cren que o título da obra é "O Bolero de Ravel". Tivo un éxito rotundo desde a súa estrea.
O Bolero é a peza de música clásica que xera maiores ingresos á Sociedade de Autores en Francia (ata 1993 ocupou o nº 1), ingresa millóns de euros de beneficios por dereitos de autor.
O destino deses millóns non deixa de ser sorprendente. Ravel nunca casou, nin tivo fillos. O seu irmán Edouard herdou os seus dereitos á morte de Ravel, en 1937.
En 1954, Edouard tivo un accidente de tráfico xunto á súa muller. Necesitados de coidados médicos constantes, contrataron á enfermeira Jeanne Taverne e o seu marido, Alexandre, antigo mineiro e barbeiro que pasou a exercer como chófer da familia Ravel.
Á morte da esposa de Edouard, o matrimonio Taberne xa se instalou para sempre na casa de Edouard.
En 1957, Edouard marchou a Paris, polo 20 aniversario da morte do seu irmán. Anunciou a súa intención de doar a París o 80% dos dereitos de Ravel para a instauración dun premio, unha especie de Nobel da música. Toda a familia de Ravel estivo dacordo con esta proposta.
Pouco antes de morrer Édouard Ravel cambia o seu testamento e concede todos os dereitos do Bolero ao matrimonio Taverne. O resto da familia Ravel non o tomou nada ben a decisión e levaron o caso aos tribunais.
No preito pola herdanza, os Taverne asócianse cun agudo avogado e dirixente da  Sociedade de Autores de Francia (SECAM), Jean-Xaques Lemoine. Este decidiu paralizar a repartición destes ingresos ata que terminase o xuízo. O xuízo durou case unha década e Jeanne Taverne non viviu para ver o final. Morreu en 1964, e o seu marido, Alexandre Taverne, continuou a pelexa xudicial. En 1970 o último tribunal de apelación francés ditou sentenza. Alexandre Taverne, o marido da enfermeira do irmán do compositor, era o lexítimo herdeiro de Maurice Ravel. O antigo mineiro atopou unha mina de ouro. Durante os anos que durou o xuízo, os dereitos de autor do Bolero xeraran unha inmensa fortuna, equivalente a uns 6 millóns de euros actuais. Aos poucos días de terminar o xuízo, Lemoine despediuse de SACEM e montou unha nova empresa. O seu primeiro cliente foi Alexandre Taverne. 
Jean-Jacques Lemoine e Alexandre Taverne, non contentos cos dereitos de autor, expuxeron unha demanda contra o editor de Ravel. Segundo eles, o editor fixera un contrato fraudulento a Ravel, segundo o cal o editor levaba un 75% dos beneficios, cando o normal na época era unha terceira parte. Tamén gañaron ese xuízo.
O herdeiro do editor de Ravel (propietario do 25% dos dereitos de autor cos que se quedou despois de perder o xuízo) critica a forma en que estas persoas están aproveitando o talento de Ravel. El con todo non tivo ningún pudor en mover fíos no goberno para que se promulgase unha lei que aumentase o período de tempo de explotación dos dereitos de autor, de poder explotalos 50 anos pasouse a 70 anos, e aínda conseguiu 15 máis por ser unha obra estreadas entre as dúas Guerras Mundiais. Unha obra que estreou en 1928 vai seguir xerando dereitos de autor ata o ano 2013.
En 1972 Lemoine aumentou aínda máis a seu parte do negocio. Creou unha empresa, ARIMA, á que por razóns aínda sen explicar, Alexandre Taverne e a súa filla, Georgette Taverne, cederon a maior parte da propiedade dos dereitos de autor de Ravel.
A partir deste punto, a repartición dos ingresos convértese nun misterio. Segundo a familia Taverne, a maior parte do diñeiro é para Lemoine e eles non cobraron nin un euro desde fai anos. A empresa ARIMA cambia a súa sede de paraíso en paraíso fiscal: primeiro en Xibraltar, despois nas Illas Virxes. Jean Jacques Lemoine sae de escena e dedícase a gozar da súa inmensa fortuna en Mónaco, onde "ao parecer" aínda vive, preto de cumprir os cen anos. 
A día de hoxe, a situación non é clara. Teoricamente, a neta da enfermeira do irmán de Ravel é a propietaria dos dereitos de autor. Aínda que ela di que non é así. Neste proceso maquiavélico, entre demandas e creacións de empresas, Lemoine foi apropiándose de maiores porcentaxes do total dos ingresos (estamos falando de máis de 2 millóns de euros anuais). Actualmente non se sabe que está ocorrendo co diñeiro que aínda segue xerando "O Bolero" de Ravel.
A orixe deste diñeiro, lembremos, está no ballet "O Bolero". Ravel recibira o encargo de realizar un ballet con temática española.  Co nome de "Fandango", inicialmente Ravel pretendía orquestrar algúns fragmentos de obra "Iberia", do compositor español Isaac Albéniz. Con todo, a metade de tarefa decatouse de que a orquestación estaba protexida con dereitos de autor e que xa se fixera cos dereitos outro compositor español.
Así, por necesidade, tivo que comezar de cero e cambiar a súa primeira idea. Ravel acabou realizando a peza que hoxe en día coñecemos como "O Bolero de Ravel". O Bolero, unha peza que naceu por culpa dos dereitos de autor, e cuxos dereitos deron, e seguirán dando quebradizos de cabeza (e euros).
En resumo, calquera diñeiro que paguemos hoxe por adquirir un CD do Bolero de Ravel, irá aos petos -e nun paraiso fiscal- dunha xente que nin sequera coñeceu en persoa ao compositor nin ten ningunha relación de parentesco con él.